Ζούγκλα:
Α) Κοινή ονομασία για τα παρθένα δάση των τροπικών χωρών, όπου ζουν πολλά άγρια ζώα και θηρία
Β) Για χώρο, περιβάλλον ή κατάσταση, όπου η αυθαιρεσία, η βία και ο οξύτατος ανταγωνισμός χαρακτηρίζουν κάθε ατομική ή ομαδική δραστηριότητα
Γ) «Ο νόμος της ζούγκλας»: Οι σκληρές, απάνθρωπες μέθοδοι ή πρακτικές που χρησιμοποιούνται σε έναν ανταγωνισμό για την επικράτηση κάποιου.
Σήμερα, αν αναλογιστεί κανείς το πλήθος των πληροφοριών που δεχόμαστε και χρησιμοποιούμε, την πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει τις περισσότερες από αυτές τις πληροφορίες και την τεράστια σημασία της παραμικρής λεπτομέρειας σε αυτές, θα προκληθεί ένα χάος στο μυαλό του. Αν πραγματικά συνειδητοποιήσει περί τίνος πρόκειται. Το χάος αυτό είναι ένα σύννεφο ερωτηματικών, με αισθήματα απελπισίας, αγανάκτησης και καταπίεσης (με μια τάση εκτόνωσης) και λίγες διαλυμένες σταγόνες φωτός, αλήθειας και καθαρότητας. Είναι τρομακτικό. Βέβαια, κάτι τέτοιο διαφέρει σε κάποιον που έχει αναπτύξει και καλλιεργήσει σε αξιοσημείωτο βαθμό τις αντιλήψεις και τις θέσεις του για την κοινωνία στην κοινωνία. Από εκεί και πέρα εμπλέκονται και τα γνωστά υπαρξιακά ερωτήματα, τα οποία δεν θα έπρεπε να παραβλέπονται σε καμία περίπτωση. Πείτε μου, δεν μοιάζει με «πληροφοριακή» ζούγκλα?
Φταίμε εμείς για την ύπαρξη της ζούγκλας? «Εμείς» δεν φταίμε. Απλά βλέπουμε τη ζούγκλα και καθόμαστε σε αυτήν. «Σαν τα ζώα», αν θέλετε. Δεν καταλαβαίνουμε ότι το κάνουμε πολλές φορές. Αυτοί που φύτεψαν τη ζούγκλα, αυτοί που την κρατάνε ζωντανή και χαώδη φυτεύουν και φυτά τα οποία βγάζουν λουλούδια και πάμε και τα μυρίζουμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Ναι, αυτά τα λουλούδια έχουν διάφορα ονόματα και ποικιλίες. Έχουν ονόματα όπως Τηλεόραση, Χρυσός, Βία, Πόλεμος, Δόλος, Διαφθορά, Απάτη και άλλα τέτοια. Φαίνονται και μυρίζουν πολύ ωραία, και κάποιοι πάνε και τα κόβουν και τα χρησιμοποιούν σαν διακοσμητικά στη ζωή τους. Για να νιώθουν αυτοί καλά. Άλλοι κάνουν τα στραβά μάτια, κάθονται σε μία γωνία, και δεν τους νοιάζει τίποτα. Και οι τελευταίοι, προσπαθούν να ελέγξουν τα λουλούδια. Τώρα τελευταία έχουν καταφέρει να παράγουν μια μετάλλαξη του λουλουδιού Τηλεόραση, και να ανεβάσουν το επίπεδό του. Δεν έχει τελειοποιηθεί, όμως, ακόμα. Αυτοί, οι τελευταίοι, προσπαθούν και να ξεριζώσουν τα υπόλοιπα λουλούδια που κανένα καλό δεν έχουν. Όμως οι «κηπουροί», στήνουν παγίδες, σκάβουν τρύπες με αγκάθια όπου καταφέρνουν να ρίξουν όσους προσπαθούν να δώσουν τέλος στην ύπνωση που προσφέρουν τα λουλούδια.
Το όνομα των παγίδων είναι Παραπληροφόρηση. Τα αγκάθια πολλές φορές σκοτώνουν και τα έχουν ονομάσει Όπλα. Και υπάρχει και ένα απίστευτα μεγάλο δέντρο που λέγεται ίντερνετ. Εκεί μαζεύονται πάρα πολλοί άνθρωποι και επικοινωνούν, διασκεδάζουν, δουλεύουν. Το εκμεταλλεύονται και αυτό το δέντρο οι «κηπουροί» και το έχουν γεμίσει και αυτό με Παραπληροφόρηση. Αλλά ευτυχώς, οι «καλοί» που ανέφερα πιο πάνω, έχουν καταφέρει να εξαπλωθούν και να φυτέψουν καλά λουλούδια που δεν φαίνονται, αλλά είναι όμορφα. Και προσπαθούν να κάνουν τους «υπνωτισμένους» να τα εκτιμήσουν, να ξυπνήσουν. Στη ζούγκλα δηλαδή, γίνεται χαμός, αλλά είναι κάποιοι απέξω και ελέγχουν τι γίνεται. Είναι οι κηπουροί της ζούγκλας. Τύραννοι που κάθε μέρα προσπαθούν να χειραγωγούν τους κατοίκους της ζούγκλας που κάποτε ήταν ένα δάσος ειρηνικό και χωρίς λουλούδια που βλάπτουν. Αυτή είναι η γενικότερη κατάσταση της Γης σήμερα. Ζούγκλα. Και ο νοών νοείτω.
Τα αίτια της όλης κατάστασης, η πηγή του προβλήματος, είναι πολύ βαθιά. Και συνδέονται πολύ στενά με πάρα πολλά θέματα, που μερικά δεν μπορούμε καν να φανταστούμε ότι μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα.
Σεβασμός. Πολλοί δεν καταλαβαίνουν σωστά τι σημαίνει «σέβομαι τον εαυτό μου». Έχει τεράστιο πεδίο επίδρασης μια τέτοια φράση. Όταν σέβομαι τον εαυτό μου, σέβομαι τους άλλους, το περιβάλλον μου και ό,τι δεν μου ανήκει. Καταλαβαίνουμε αμέσως λοιπόν ότι αυτοσεβασμός σημαίνει σεβασμός στις αξίες τις δικές μας και αυτόματα τις αξίες που είναι καθιερωμένες στο κοινωνικό σύνολο. Αν κρίνουμε ότι αυτές είναι σωστές. Θέμα αξιοπρέπειας. Σωστής συμπεριφοράς, τυπικά και ουσιαστικά. Εντούτοις, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε και να ξεχνάμε το νόημα καταλήγοντας σε καθωσπρεπισμό και υποκρισία.
Το θέμα είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία, παγκόσμια, όπου αμφισβητούνται επανειλημμένα οι κανόνες ηθικής. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναθεωρούμε συνεχώς τη στάση μας. Αυτό σημαίνει ζούγκλα. Τα ηθικά διλήμματα δεν είναι γόρδιοι δεσμοί, παρόλα αυτά. Υπάρχουν «ξέφωτα» στη ζούγκλα όπου μπορούμε να κάτσουμε και να συζητήσουμε για τα διλήμματα. Υπάρχουν και «φωτισμένοι» άνθρωποι για να μας καθοδηγήσουν ή να πάρουν μέρος στη συζήτηση.
Όμως, δυστυχώς, δεν καταφέρνουμε τίποτα από τα παραπάνω. Επειδή, το επίπεδο παιδείας εκείνων που πρωτοστατούν είναι πάντα χαμηλό. Παρένθεση. Παιδεία είναι η μόρφωση, η νοημοσύνη και το επίπεδο πολιτισμού του ατόμου. Η παιδεία επηρεάζει άμεσα το χαρακτήρα και την προσωπικότητα του ατόμου. Κλείνει η παρένθεση. Αυτό συμβαίνει (μιλώντας για την Ελλάδα, ειδικά) γιατί οι κυβερνώντες είναι εγωιστές και συμφεροντολόγοι ως το κόκκαλο. Το έχουν αποδείξει άλλωστε. Γιατί δεν ξέρουν πώς να την διορθώσουν, ίσως. Μπορεί επειδή δεν τους συμφέρει, επειδή δεν θέλουν να χαλάσουν λεφτά. Μπορεί να μην μένουν λεφτά από τα πρόστιμα που πληρώνουμε επειδή εκείνοι δεν συμμορφώνονται με διεθνείς συνθήκες και κανονισμούς. Και έτσι παραμένουμε με ένα σύστημα παιδείας που προσπαθεί να αντιγράψει άλλα, χωρίς καμία ουσιαστική διαμόρφωση.
«Το μέλλον είναι τα παιδιά. Δώστε σημασία στα παιδιά…». Έχω βαρεθεί να το ακούω αυτό. Ελάχιστοι το εφαρμόζουν. Έτσι, προκαλούνται αλυσιδωτές αντιδράσεις-συνέπειες. Γονείς που δεν ξέρουν ή δεν μπορούν να μεγαλώσουν σωστά τα παιδιά τους. Τα παιδιά μεγαλώνουν με «ψεγάδια» στο χαρακτήρα και την στάση τους ως άνθρωποι, σε ό,τι έχουν εμπεδώσει ως αξίες και σωστή κοινωνική συμπεριφορά. Τα παιδιά αυτά γίνονται ενήλικες. Οι ενήλικες αυτοί μπορεί να συμβάλλουν στην διατήρηση της προβληματικής κατάστασης της κοινωνίας. Οι ενήλικες αυτοί ίσως να γεννήσουν παιδιά, τα οποία μάλλον όταν μεγαλώσουν θα γίνουν σαν τους γονείς τους. Ευτυχώς, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Ευτυχώς…
Όλα οφείλονται στην παιδεία. Ίσως αυτό δεν καταλαβαίνουν. Σκεφτείτε, αν η πλειοψηφία των παιδιών έφευγαν από το σχολείο (αναφέρομαι στην αποφοίτηση από το Λύκειο αλλά και στην καθημερινή αποχώρηση από το σχολείο) ευχαριστημένα. Πραγματικά ευχαριστημένα, ευτυχισμένα. Και όχι μόνο η πλειοψηφία, αλλά όλα τα παιδιά. Σκεφτείτε να είχανε περισσότερες επιλογές στο σχολείο, περισσότερο σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό, περισσότερο χρόνο στο σχολείο. Παιδεία και ευτυχία σε ένα. Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι? Γιατί να μην βασιστούμε σε πρότυπα «μοντέλα» παιδείας, όπως αυτό της Φινλανδίας? Γιατί να μην γίνει μια σταδιακή αλλά ριζική ανακατασκευή του εκπαιδευτικού συστήματος της Ελλάδας? Γιατί να δημιουργούμε καινούρια αγκάθια, με το όνομα Παραπαιδεία? Ορίστε ένα πολύ μικρό μέρος του σύννεφου ερωτηματικών που ανέφερα στην αρχή.
Και νιώθοντας αποστροφή για το σχολείο, οι νέοι στρέφονται στην τηλεόραση, το ίντερνετ και άλλες ασχολίες τις οποίες δεν «διαχειρίζονται» σωστά. Με αποτέλεσμα να μπαίνει ακόμα και η ζωή τους σε κίνδυνο. Ασχολούνται μανιωδώς με χαμηλού επιπέδου εκπομπές, και νοιάζονται, αγχώνονται για τις ζωές των «ηρώων» τέτοιων εκπομπών ξεχνώντας ότι πρόκειται για κάτι ψεύτικο. Θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει χόμπι. Ένα παιδί όμως δεν μπορεί να δει κάτι τέτοιο σαν χόμπι. Ταυτίζεται με τον κόσμο που προβάλλουν τέτοια σήριαλ και «χάνεται»… Βλέπουν επίσης, τις γνωστές «κουτσομπολίστικες» εκπομπές. Των οποίων θέμα και σκοπός ύπαρξης είναι η ενασχόληση με τη ζωή διάσημων ατόμων. Το θεωρούν διασκέδαση να ασχολούνται με τις ζωές άλλων ενώ οι ίδιοι έχουν προσωπικά θέματα για να ασχοληθούν? Αυτό κάνει το χαμηλό επίπεδο. Χειρότερες όμως, είναι οι εκπομπές που προβάλλονται και διαφημίζονται ως εκπομπές «επιπέδου». Δήθεν υψηλού επιπέδου. Αίσχος. Δεν έχω να πω τίποτα παραπάνω περί αυτού.
Το διαδίκτυο, από την άλλη, ενώ προσφέρει πολλές ευκαιρίες για διασταύρωση πληροφοριών, έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση (αντίθετα με την τηλεόραση), έλλειψη αποσιώπησης γεγονότων που στην τηλεόραση δεν προβάλλονται λόγω συμφερόντων, οι νέοι προτιμούν ιστοσελίδες επικοινωνίας και γνωριμιών με άτομα παγκοσμίως. Εισάγουν τα πραγματικά προσωπικά τους στοιχεία στο διαδίκτυο, τις προτιμήσεις τους για οτιδήποτε και «ανοίγουν» την καρδιά τους σε άτομα που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ πραγματικά. Και δεν ξέρουν καν αν κρύβεται κάποιος άλλος πίσω από το προφίλ ενός καλού συνομήλικου φίλου. Δεν συνειδητοποιούν ότι κάτι τέτοιο αποτελεί ένα πλήρες ψυχολογικό τεστ, όπου καταχωρούν σχεδόν τα πάντα για τον εαυτό τους (μαζί με προσωπικές τους φωτογραφίες). Δεν διαβάζουν τα «μικρά γράμματα» των όρων χρήσης τέτοιων ιστοσελίδων. Αν το κάνουν προσεκτικά (και καταλάβουν) θα διαβάσουν ασαφείς δηλώσεις για την παροχή των προσωπικών τους στοιχείων σε οργανώσεις τρίτων σε περίπτωση που είναι αναγκαίο.
Οι «κηπουροί» δηλαδή, παίρνουν αυτές τις πληροφορίες και κάνουν μια λίστα. Ξέρουν πού είσαι και τι κάνεις. Πώς σε λένε. Ποια είναι τα ενδιαφέροντά σου. Με ποιους έχεις σχέση. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις φωτογραφίες σου. Ακούγεται πολύ μακρινό και υπερβολικό για να είναι αλήθεια. Ακριβώς αυτό θέλουν και οι «κηπουροί», «οι άνθρωποι πίσω από την κουρτίνα». Είναι αλήθεια.
Χάνονται, λοιπόν, οι νέοι (το μέλλον μας, οι ελπίδες μας!) σε ψεύτικες ζωές άλλων ή δικές τους. Φτιάχνουν δικούς τους κόσμους και μένουν εκεί. Προσθέτουν, προσαρμόζουν και απορρίπτουν στοιχεία που δεν θέλουν στο περιβάλλον τους. Στον κόσμο τους… Αποβλάκωση. Και αυτή η αποβλάκωση οδηγεί την κοινωνία στην αυτοκαταστροφή της. Ή καλύτερα, την ανθρωπότητα όλη.
Απελπίζομαι κάπως, πραγματικά. Δεν τα λέω μόνο εγώ αυτά. Τα έχουν διατυπώσει άλλοι, και καλύτερα από εμένα. Και θα το ξανακάνω και εγώ και άλλοι. Αλλά ποιο το νόημα? Βλέπουμε καμία αλλαγή? Ελάχιστες. Δεν φαίνεται να νοιάζονται. Αυτό είναι το κυρίως θέμα. Ότι θέλουν να έχουν εκείνοι την δύναμη, τον πλούτο, τον έλεγχο. Και όπως πολύ εύστοχα είχε πει ο τραγουδιστής Jimi Hendrix: Όταν η δύναμη για αγάπη ξεπεράσει την αγάπη για δύναμη, ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη. Και όχι μόνο την ειρήνη, συμπληρώνω…
Εν κατακλείδι, είναι δύσκολο να ζεις σε μια κοινωνία σαν την δική μας. Είναι δύσκολο να παίρνεις αποφάσεις για την ζωή σου και να ζεις ευτυχισμένα. Είναι δύσκολο να ξεχωρίζεις λάθος και σωστό. Μοναδικό «παρασιτοκτόνο» είναι η παιδεία του ανθρώπου. Η εποικοδομητική κριτική, η οξεία σκέψη και η αποβολή ατομικιστικών αισθημάτων είναι η φωτεινή δάδα στη σκοτεινή και επικίνδυνη ζούγκλα. Καίει τα κακά λουλούδια και φωτίζει τον δρόμο για την έξοδο από τη ζούγκλα. Είμαστε ελεύθεροι, αλλά δεν το αξιοποιούμε. Δεν χρησιμοποιούμε σωστά την ελευθερία μας. Και καταλήγουμε δέσμιοι, θελημένα ή άθελα…
Η υπερβολική ελευθερία φαίνεται πως μεταβάλλεται σε υπερβολική δουλεία. Πλάτωνας
Φταίμε εμείς για την ύπαρξη της ζούγκλας? «Εμείς» δεν φταίμε. Απλά βλέπουμε τη ζούγκλα και καθόμαστε σε αυτήν. «Σαν τα ζώα», αν θέλετε. Δεν καταλαβαίνουμε ότι το κάνουμε πολλές φορές. Αυτοί που φύτεψαν τη ζούγκλα, αυτοί που την κρατάνε ζωντανή και χαώδη φυτεύουν και φυτά τα οποία βγάζουν λουλούδια και πάμε και τα μυρίζουμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Ναι, αυτά τα λουλούδια έχουν διάφορα ονόματα και ποικιλίες. Έχουν ονόματα όπως Τηλεόραση, Χρυσός, Βία, Πόλεμος, Δόλος, Διαφθορά, Απάτη και άλλα τέτοια. Φαίνονται και μυρίζουν πολύ ωραία, και κάποιοι πάνε και τα κόβουν και τα χρησιμοποιούν σαν διακοσμητικά στη ζωή τους. Για να νιώθουν αυτοί καλά. Άλλοι κάνουν τα στραβά μάτια, κάθονται σε μία γωνία, και δεν τους νοιάζει τίποτα. Και οι τελευταίοι, προσπαθούν να ελέγξουν τα λουλούδια. Τώρα τελευταία έχουν καταφέρει να παράγουν μια μετάλλαξη του λουλουδιού Τηλεόραση, και να ανεβάσουν το επίπεδό του. Δεν έχει τελειοποιηθεί, όμως, ακόμα. Αυτοί, οι τελευταίοι, προσπαθούν και να ξεριζώσουν τα υπόλοιπα λουλούδια που κανένα καλό δεν έχουν. Όμως οι «κηπουροί», στήνουν παγίδες, σκάβουν τρύπες με αγκάθια όπου καταφέρνουν να ρίξουν όσους προσπαθούν να δώσουν τέλος στην ύπνωση που προσφέρουν τα λουλούδια.
Το όνομα των παγίδων είναι Παραπληροφόρηση. Τα αγκάθια πολλές φορές σκοτώνουν και τα έχουν ονομάσει Όπλα. Και υπάρχει και ένα απίστευτα μεγάλο δέντρο που λέγεται ίντερνετ. Εκεί μαζεύονται πάρα πολλοί άνθρωποι και επικοινωνούν, διασκεδάζουν, δουλεύουν. Το εκμεταλλεύονται και αυτό το δέντρο οι «κηπουροί» και το έχουν γεμίσει και αυτό με Παραπληροφόρηση. Αλλά ευτυχώς, οι «καλοί» που ανέφερα πιο πάνω, έχουν καταφέρει να εξαπλωθούν και να φυτέψουν καλά λουλούδια που δεν φαίνονται, αλλά είναι όμορφα. Και προσπαθούν να κάνουν τους «υπνωτισμένους» να τα εκτιμήσουν, να ξυπνήσουν. Στη ζούγκλα δηλαδή, γίνεται χαμός, αλλά είναι κάποιοι απέξω και ελέγχουν τι γίνεται. Είναι οι κηπουροί της ζούγκλας. Τύραννοι που κάθε μέρα προσπαθούν να χειραγωγούν τους κατοίκους της ζούγκλας που κάποτε ήταν ένα δάσος ειρηνικό και χωρίς λουλούδια που βλάπτουν. Αυτή είναι η γενικότερη κατάσταση της Γης σήμερα. Ζούγκλα. Και ο νοών νοείτω.
Τα αίτια της όλης κατάστασης, η πηγή του προβλήματος, είναι πολύ βαθιά. Και συνδέονται πολύ στενά με πάρα πολλά θέματα, που μερικά δεν μπορούμε καν να φανταστούμε ότι μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα.
Σεβασμός. Πολλοί δεν καταλαβαίνουν σωστά τι σημαίνει «σέβομαι τον εαυτό μου». Έχει τεράστιο πεδίο επίδρασης μια τέτοια φράση. Όταν σέβομαι τον εαυτό μου, σέβομαι τους άλλους, το περιβάλλον μου και ό,τι δεν μου ανήκει. Καταλαβαίνουμε αμέσως λοιπόν ότι αυτοσεβασμός σημαίνει σεβασμός στις αξίες τις δικές μας και αυτόματα τις αξίες που είναι καθιερωμένες στο κοινωνικό σύνολο. Αν κρίνουμε ότι αυτές είναι σωστές. Θέμα αξιοπρέπειας. Σωστής συμπεριφοράς, τυπικά και ουσιαστικά. Εντούτοις, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε και να ξεχνάμε το νόημα καταλήγοντας σε καθωσπρεπισμό και υποκρισία.
Το θέμα είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία, παγκόσμια, όπου αμφισβητούνται επανειλημμένα οι κανόνες ηθικής. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναθεωρούμε συνεχώς τη στάση μας. Αυτό σημαίνει ζούγκλα. Τα ηθικά διλήμματα δεν είναι γόρδιοι δεσμοί, παρόλα αυτά. Υπάρχουν «ξέφωτα» στη ζούγκλα όπου μπορούμε να κάτσουμε και να συζητήσουμε για τα διλήμματα. Υπάρχουν και «φωτισμένοι» άνθρωποι για να μας καθοδηγήσουν ή να πάρουν μέρος στη συζήτηση.
Όμως, δυστυχώς, δεν καταφέρνουμε τίποτα από τα παραπάνω. Επειδή, το επίπεδο παιδείας εκείνων που πρωτοστατούν είναι πάντα χαμηλό. Παρένθεση. Παιδεία είναι η μόρφωση, η νοημοσύνη και το επίπεδο πολιτισμού του ατόμου. Η παιδεία επηρεάζει άμεσα το χαρακτήρα και την προσωπικότητα του ατόμου. Κλείνει η παρένθεση. Αυτό συμβαίνει (μιλώντας για την Ελλάδα, ειδικά) γιατί οι κυβερνώντες είναι εγωιστές και συμφεροντολόγοι ως το κόκκαλο. Το έχουν αποδείξει άλλωστε. Γιατί δεν ξέρουν πώς να την διορθώσουν, ίσως. Μπορεί επειδή δεν τους συμφέρει, επειδή δεν θέλουν να χαλάσουν λεφτά. Μπορεί να μην μένουν λεφτά από τα πρόστιμα που πληρώνουμε επειδή εκείνοι δεν συμμορφώνονται με διεθνείς συνθήκες και κανονισμούς. Και έτσι παραμένουμε με ένα σύστημα παιδείας που προσπαθεί να αντιγράψει άλλα, χωρίς καμία ουσιαστική διαμόρφωση.
«Το μέλλον είναι τα παιδιά. Δώστε σημασία στα παιδιά…». Έχω βαρεθεί να το ακούω αυτό. Ελάχιστοι το εφαρμόζουν. Έτσι, προκαλούνται αλυσιδωτές αντιδράσεις-συνέπειες. Γονείς που δεν ξέρουν ή δεν μπορούν να μεγαλώσουν σωστά τα παιδιά τους. Τα παιδιά μεγαλώνουν με «ψεγάδια» στο χαρακτήρα και την στάση τους ως άνθρωποι, σε ό,τι έχουν εμπεδώσει ως αξίες και σωστή κοινωνική συμπεριφορά. Τα παιδιά αυτά γίνονται ενήλικες. Οι ενήλικες αυτοί μπορεί να συμβάλλουν στην διατήρηση της προβληματικής κατάστασης της κοινωνίας. Οι ενήλικες αυτοί ίσως να γεννήσουν παιδιά, τα οποία μάλλον όταν μεγαλώσουν θα γίνουν σαν τους γονείς τους. Ευτυχώς, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Ευτυχώς…
Όλα οφείλονται στην παιδεία. Ίσως αυτό δεν καταλαβαίνουν. Σκεφτείτε, αν η πλειοψηφία των παιδιών έφευγαν από το σχολείο (αναφέρομαι στην αποφοίτηση από το Λύκειο αλλά και στην καθημερινή αποχώρηση από το σχολείο) ευχαριστημένα. Πραγματικά ευχαριστημένα, ευτυχισμένα. Και όχι μόνο η πλειοψηφία, αλλά όλα τα παιδιά. Σκεφτείτε να είχανε περισσότερες επιλογές στο σχολείο, περισσότερο σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό, περισσότερο χρόνο στο σχολείο. Παιδεία και ευτυχία σε ένα. Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι? Γιατί να μην βασιστούμε σε πρότυπα «μοντέλα» παιδείας, όπως αυτό της Φινλανδίας? Γιατί να μην γίνει μια σταδιακή αλλά ριζική ανακατασκευή του εκπαιδευτικού συστήματος της Ελλάδας? Γιατί να δημιουργούμε καινούρια αγκάθια, με το όνομα Παραπαιδεία? Ορίστε ένα πολύ μικρό μέρος του σύννεφου ερωτηματικών που ανέφερα στην αρχή.
Και νιώθοντας αποστροφή για το σχολείο, οι νέοι στρέφονται στην τηλεόραση, το ίντερνετ και άλλες ασχολίες τις οποίες δεν «διαχειρίζονται» σωστά. Με αποτέλεσμα να μπαίνει ακόμα και η ζωή τους σε κίνδυνο. Ασχολούνται μανιωδώς με χαμηλού επιπέδου εκπομπές, και νοιάζονται, αγχώνονται για τις ζωές των «ηρώων» τέτοιων εκπομπών ξεχνώντας ότι πρόκειται για κάτι ψεύτικο. Θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει χόμπι. Ένα παιδί όμως δεν μπορεί να δει κάτι τέτοιο σαν χόμπι. Ταυτίζεται με τον κόσμο που προβάλλουν τέτοια σήριαλ και «χάνεται»… Βλέπουν επίσης, τις γνωστές «κουτσομπολίστικες» εκπομπές. Των οποίων θέμα και σκοπός ύπαρξης είναι η ενασχόληση με τη ζωή διάσημων ατόμων. Το θεωρούν διασκέδαση να ασχολούνται με τις ζωές άλλων ενώ οι ίδιοι έχουν προσωπικά θέματα για να ασχοληθούν? Αυτό κάνει το χαμηλό επίπεδο. Χειρότερες όμως, είναι οι εκπομπές που προβάλλονται και διαφημίζονται ως εκπομπές «επιπέδου». Δήθεν υψηλού επιπέδου. Αίσχος. Δεν έχω να πω τίποτα παραπάνω περί αυτού.
Το διαδίκτυο, από την άλλη, ενώ προσφέρει πολλές ευκαιρίες για διασταύρωση πληροφοριών, έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση (αντίθετα με την τηλεόραση), έλλειψη αποσιώπησης γεγονότων που στην τηλεόραση δεν προβάλλονται λόγω συμφερόντων, οι νέοι προτιμούν ιστοσελίδες επικοινωνίας και γνωριμιών με άτομα παγκοσμίως. Εισάγουν τα πραγματικά προσωπικά τους στοιχεία στο διαδίκτυο, τις προτιμήσεις τους για οτιδήποτε και «ανοίγουν» την καρδιά τους σε άτομα που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ πραγματικά. Και δεν ξέρουν καν αν κρύβεται κάποιος άλλος πίσω από το προφίλ ενός καλού συνομήλικου φίλου. Δεν συνειδητοποιούν ότι κάτι τέτοιο αποτελεί ένα πλήρες ψυχολογικό τεστ, όπου καταχωρούν σχεδόν τα πάντα για τον εαυτό τους (μαζί με προσωπικές τους φωτογραφίες). Δεν διαβάζουν τα «μικρά γράμματα» των όρων χρήσης τέτοιων ιστοσελίδων. Αν το κάνουν προσεκτικά (και καταλάβουν) θα διαβάσουν ασαφείς δηλώσεις για την παροχή των προσωπικών τους στοιχείων σε οργανώσεις τρίτων σε περίπτωση που είναι αναγκαίο.
Οι «κηπουροί» δηλαδή, παίρνουν αυτές τις πληροφορίες και κάνουν μια λίστα. Ξέρουν πού είσαι και τι κάνεις. Πώς σε λένε. Ποια είναι τα ενδιαφέροντά σου. Με ποιους έχεις σχέση. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις φωτογραφίες σου. Ακούγεται πολύ μακρινό και υπερβολικό για να είναι αλήθεια. Ακριβώς αυτό θέλουν και οι «κηπουροί», «οι άνθρωποι πίσω από την κουρτίνα». Είναι αλήθεια.
Χάνονται, λοιπόν, οι νέοι (το μέλλον μας, οι ελπίδες μας!) σε ψεύτικες ζωές άλλων ή δικές τους. Φτιάχνουν δικούς τους κόσμους και μένουν εκεί. Προσθέτουν, προσαρμόζουν και απορρίπτουν στοιχεία που δεν θέλουν στο περιβάλλον τους. Στον κόσμο τους… Αποβλάκωση. Και αυτή η αποβλάκωση οδηγεί την κοινωνία στην αυτοκαταστροφή της. Ή καλύτερα, την ανθρωπότητα όλη.
Απελπίζομαι κάπως, πραγματικά. Δεν τα λέω μόνο εγώ αυτά. Τα έχουν διατυπώσει άλλοι, και καλύτερα από εμένα. Και θα το ξανακάνω και εγώ και άλλοι. Αλλά ποιο το νόημα? Βλέπουμε καμία αλλαγή? Ελάχιστες. Δεν φαίνεται να νοιάζονται. Αυτό είναι το κυρίως θέμα. Ότι θέλουν να έχουν εκείνοι την δύναμη, τον πλούτο, τον έλεγχο. Και όπως πολύ εύστοχα είχε πει ο τραγουδιστής Jimi Hendrix: Όταν η δύναμη για αγάπη ξεπεράσει την αγάπη για δύναμη, ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη. Και όχι μόνο την ειρήνη, συμπληρώνω…
Εν κατακλείδι, είναι δύσκολο να ζεις σε μια κοινωνία σαν την δική μας. Είναι δύσκολο να παίρνεις αποφάσεις για την ζωή σου και να ζεις ευτυχισμένα. Είναι δύσκολο να ξεχωρίζεις λάθος και σωστό. Μοναδικό «παρασιτοκτόνο» είναι η παιδεία του ανθρώπου. Η εποικοδομητική κριτική, η οξεία σκέψη και η αποβολή ατομικιστικών αισθημάτων είναι η φωτεινή δάδα στη σκοτεινή και επικίνδυνη ζούγκλα. Καίει τα κακά λουλούδια και φωτίζει τον δρόμο για την έξοδο από τη ζούγκλα. Είμαστε ελεύθεροι, αλλά δεν το αξιοποιούμε. Δεν χρησιμοποιούμε σωστά την ελευθερία μας. Και καταλήγουμε δέσμιοι, θελημένα ή άθελα…
Η υπερβολική ελευθερία φαίνεται πως μεταβάλλεται σε υπερβολική δουλεία. Πλάτωνας